Od września 2017 roku do czerwca 2018 roku uczniowie zainteresowani naukami ścisłymi, przyrodniczymi
z klasy : Va, VIa, Vb i VIc uczestniczyli w programie innowacyjnym pt.” „ Obserwując i doświadczając odkrywamy tajemnice przyrody”.
Autorem i realizatorem innowacji jest p. Genowefa Górecka.

Innowacja ma charakter organizacyjno - metodyczny. 

  Program ma na celu wspieranie indywidualnych uzdolnień i predyspozycji uczniów, popularyzację metod aktywizujących, podwyższenie jakości pracy szkoły. Ponadto program zakłada rozbudzanie aktywności poznawczej wśród uczniów, pobudzanie do działania, prowokowanie do zadawania pytań, myślenia i poszukiwania informacji. Stworzenie warunków, aby uczestnicy zajęć czuli swoją wartość, umieli i mogli prezentować własne osiągnięcia.

Obserwacja, doświadczanie, badanie oraz twórcze eksperymentowanie – to podstawowe metody, realizowane na zajęciach.

Treści towarzyszące realizacji innowacji oparte są przede wszystkim o Podstawę Programową Przyrody w klasach 4-6, które zostały ujęte w bloki tematyczne:

•  powietrze

•  woda,

•  budowa materii,

•  ochrona przyrody,

• ruch,

• rodzaje oddziaływań,

•  światło.

  Mam nadzieję, że uczniowie podczas odkrywania, doświadczania, przeżywania   będą czerpać ogromną przyjemność i radość z samodzielnie wykonanych doświadczeń, badań, obserwacji. A wdrożenie innowacji przyczyni się do ujawnienia drzemiących w każdym dziecku pokładów chęci do rozwijania indywidualnych predyspozycji. Z pewnością te zajęcia będą także świetnym sposobem na utrwalenie wiedzy poznanej w ramach programowych jednostek lekcyjnych z przyrody.

Cele główne:

-rozwijanie zdolności poznawczych uczniów,

-rozwijanie umiejętności poszukiwania i korzystania z informacji,

-wykształcenie umiejętności dzielenia się swoją wiedzą,

-kształtowanie postaw proekologicznych i budzenie szacunku do przyrody,

-rozbudzenie i rozwijanie pasji badawczej,

-wyrabianie umiejętności pracy w grupie,

-poszerzenie i pogłębienie wiedzy i umiejętności   zgodnie z indywidualnymi możliwościami,

-zwiększenia atrakcyjności organizacji, form zajęć i metod nauczania.

Cele szczegółowe:

-zapoznanie z rolą roślin w tworzeniu mikroklimatu,

-poszerzenie wiedzy i umiejętności z różnych dziedzin nauk przyrodniczych: geografii, fizyki, chemii, biologii,

-obserwacja zjawisk i procesów przyrodniczych w bezpośrednim kontakcie z przyrodą,

-ćwiczenia umiejętności obserwacji,

-kształcenie umiejętności   przeprowadzania doświadczeń fizycznych, chemicznych,

-ćwiczenie umiejętności twórczego rozwiązywania problemów,

-uświadomienie roli nauki w rozwoju cywilizacyjnym człowieka,

-podnoszenie aktywności ruchowej,

- kształtowanie umiejętności bezpiecznego eksperymentowania, stawiania hipotez na temat zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie i ich weryfikacja,

-kształtowanie wnikliwej obserwacji doświadczeń fizycznych, chemicznych, opisywania wyników i wnioskowania,

- wykształcenie umiejętności wykorzystania wiedzy w praktyce,

-popularyzacja wiedzy przyrodniczej,

-rozwijanie umiejętności planowania i przeprowadzania doświadczeń,

-rozwijanie większej samodzielności w działaniu,

-wykształcenie umiejętności bezpiecznego obchodzenia się   ze środkami chemicznymi,

- wykształcenie postawy odpowiedzialności za bezpieczeństwo własne i kolegów w trakcie wykonywania doświadczeń,

-zapoznanie ze sprzętem laboratoryjnym,

-rozwinięcie świadomości, jak dalece przedmiot przyroda jest niezbędny w każdej dziedzinie życia człowieka.

Jak i co odkrywaliśmy, i badaliśmy w pierwszym półroczu podczas zajęć?

Podczas realizacji programu istotne znaczenie miały lekcje w terenie, czyli zajęcia odbywające się poza budynkiem szkolnym, w jego najbliższym otoczeniu. Umożliwiły one wykorzystanie środowiska jako źródła wiedzy przyrodniczej. Ponadto były bardzo cenne , gdyż angażowały wszystkie zmysły uczestników w poznawaniu otaczającej przyrody i spotęgowały odbiór zjawisk i wytworów przyrody. Rozbudzały ciekawość i aktywność i pobudzały do większego działania. Bezpośredni kontakt z roślinami, grzybami i zwierzętami pozwalał na poznanie warunków życia i ich potrzeb. A także zrozumienia istoty i znaczenia równowagi biocenotycznej oraz katastrofalnych skutków jej zakłócenia. Uczniowie zaznajomili się z konkretnymi problemami, przykładami wpływu działalności człowieka na przyrodę. Dokonywali pomiarów, badań i oceny stopnia skażenia powietrza. wody i gleb. W trakcie zajęć terenowych uczestnicy kształcili umiejętności obserwowania, spostrzegania oraz dostrzegania współzależności organizmów i zjawisk. Realizacja lekcji w terenie umożliwiła wzmocnienie więzi emocjonalnych uczniów z przyrodą, wykształciła wrażliwość estetyczną, która warunkuje przeżywanie piękna otaczającego nas świata i więzi z przyrodą.

Wrześniowe zajęcia innowacyjne poświęcone były przede wszystkim różnorodności gatunkowej roślin i grzybów. Podczas warsztatów uczniowie oznaczali ich nazwy za pomocą kluczy i określali cechy przystosowujące je do życia w środowisku lądowym, a także wcielili się w rolę fotografów, aby uwiecznić szczególnie interesujące ich obiekty. Z zebranych okazów wykonywali preparaty mikroskopowe i prowadzili ich obserwację. Badacze ponadto obserwoawli liczbę roczników igieł obecnych na gałęziach świerka stanowiło to podstawę do wyciągnięcia wniosku o jakości powietrza.

Innym zagadnieniem którym się zajęli to: oddziaływanie elektryczne. To były bardzo inspirujące zajęcia, które przyniosły uczestnikom wielką dumę i radość w biegłości poruszaniu się w tym obszarze.

Październikowe warsztaty poświęcone były poznawaniu nieożywionego składnika przyrody – powietrzu. Młodzi naukowy badali skład i właściwości powietrza. Przeprowadzali doświadczenia i eksperymenty, stawiali hipotezy, udowadniali je i wyciągali wnioski. A oto niektóre z nich: Czy strzykawka jest pusta?, Dlaczego chleb rośnie na drożdżach?,   Jak zachowuje się powietrze ciepłe, a jak zimne? Dlaczego samolot unosi się do góry? Jak stworzyć gaśnicę śniegową? Dlaczego ciało wyrzucone w powietrze spada z powrotem na ziemię? Dlaczego ciało zmienia prędkość i kierunek ruchu? Co to jest masa, a co to jest ciężar? Dlaczego jabłko zanurzone w wodzie ma mniejszy ciężar niż jabłko w powietrzu?, Jak powstaje bryza? i wiele innych. Badacze określali także stopień zanieczyszczenia powietrza za pomocą tzw. skali porostowej. Na której to podstawie zidentyfikowali występujące typy morfologiczne plech porostów. Podczas badań okazało się, że powietrze w Kietrzu jest mocno zanieczyszczone. Te warsztaty z pewnością wpłynęły na świadomość uczniów i zmusiły do refleksji odnośnie negatywnego zachowania ludzi i wpłyną na wzrost poczucia odpowiedzialności za stan naszej planety.

W listopadzie i grudniu, to również czas wielu wrażeń, nowych wiadomości, umiejętności i doświadczeń. Badacze zajęli się wodą, jej budową i właściwościami, to liczne doświadczenia np.: Dlaczego niektóre ciała pływają , a inne toną?, Dlaczego strumień wody wypływający z dolnej dziurki w butelce jest większy?, Czy ciśnienie w wodzie zależy od kształtu naczynia?....

Innym ważnym problem którym zajęli się uczniowie to, ochrona wód przed zanieczyszczeniami. W tym celu między innymi udali się do oczyszczalni ścieków. Tam zapoznali się z metodami oczyszczania ścieków ( zwiedzali i oglądali kolejno obiekty technologiczne z tym związane). I już dla nich takie pojęcia jak: osadniki wstępne, komory osadu czynnego, poletka osadu, oczyszczanie mechaniczne, biologiczne czy chemiczne, przepompownia nie stanowią żadnych tajemnic. A w przyszłości może któregoś z nich zainspiruje to do poszukiwań nowych alternatywnych metod oczyszczania ścieków. Kolejnym ważnym elementem poznawania tajników związanych z wodą, było spotkanie z panem kierownikiem hydrokanu w tzw. wieży ciśnień. W tym miejscu dowiedzieli się i obejrzeli urządzenia dzięki którym woda trafia do naszych domów oraz zapoznali się z technologią jej uzdatniania. Teraz już uczniowie bardziej rozumieją, dlaczego należy oszczędzać i chronić wodę i oczywiście niezwykle interesujące znane są dla nich zasady funkcjonowania maszyn i urządzeń wodociągowych.

Inne absorbujące uczniów zajęcia to zagadnienia chemiczne. Uczniowie badali ph różnych substancji, określali jej skalę oraz zapoznawali się wykorzystaniem tej wiedzy w życiu codziennym. Ponadto badali odczyn gleb, pobranych z różnych miejsc naszego miasta, po czym analizowali przyczyny różnego ich odczynu.

Styczeń  to czas kolejnych eksperymentów, doswiadczeń wyjaśniających zjawiska występujące w życiu człowieka, w przyrodzie( np.dyfuzja, osmoza, sprawdzanie tzw. skóry wody, czyli napięcie powierzchniowe, jak ogrzewa się woda?, dlaczego ciepło wywołuje ruch? i wiele innych.).

Luty  przyniósł swobodę. Uczniowie wykonywali doświadczenia, eksperymenty według własnych zainteresowań i własnego pomysłu.

Maj to czas wspaniałych wycieczek do zakładów pracy: do Zakładu Produkcji zwierzęcej, do Kombinatu Rolnego Kietrz. Praca z komputerem - wykonywanie prezentacji na temat "Stan naszego środowiska".

Sprawozdanie z realizacji programu innowacyjnego „Obserwując, eksperymentując i doświadczając poznajemy tajemnice przyrody”.

Program był realizowany w roku szkolnym 2017/2018 przez uczniów klasy 5a, 6a,b i c. Był dostosowany do uczniów zdolnych, mających duży potencjał twórczy i możliwości poznawcze. W związku z tym w  trakcie zajęć otrzymywali większą liczbę złożonych, ciekawych i niekonwencjonalnych zadań.

Temu wszystkiemu sprzyjał charakter zajęć pozalekcyjnych w odróżnieniu od systemu klasowo- lekcyjnego, co dało większą swobodę doboru metod i form i organizacji pracy i stworzyło uczniom możliwości realizacji zadań w odpowiednim dla nich tempie i otoczeniu.

Zajęcia były blokowe połączone w sesje 2, 3 a nawet 4 godzinne. Pozwoliło to na pracę, bez niepotrzebnego pośpiechu. Aktywność nauczyciela podczas zajęć była ograniczona do minimum. Uczniowie mieli czas na pomyłki w swoich dociekaniach i na poprawę tego, co zostało zrobione nieprawidłowo podczas działań laboratoryjnych, czy terenowych. Zajęcia nie ograniczały inwencji i zainteresowań uczniów, a umożliwiły samodzielną aktywność i umiejętność rozwiązywania problemów, obserwowania i wyciągania wniosków.

Program opierał się na nowoczesnych metodach nauczania. Kluczowe miejsce zajmował eksperyment i doświadczenia i zajęcia w terenie. Wykorzystywana była strategia uczenia się na bazie problemu, w oparciu o problem. Chodziło o to, by uczniowie nabywali umiejętności obserwacyjne, badawcze, zdobyli rzetelną wiedzę oraz przyjęli poszukującą i badawczą postawę. Za sprawą ogólnie dostępnych substancji, materiałów, produktów i przedmiotów  stosowanych w gospodarstwach domowych wprowadziłam dzieci w skomplikowany świat chemii, fizyki i innych nauk.

   Udało się zrealizować wszystkie cele projektu na poszczególnych jego etapach. Wszystkie działania zawarte w harmonogramie innowacji zostały zrealizowane.

• Rozpoznawali pospolite gatunki roślin, zwierząt i grzybów.

• Podczas warsztatów uczniowie oznaczali ich nazwy za pomocą kluczy, i określali cechy przystosowujące je do życia, a także wcielili się w rolę fotografów.

• Poznawali nieożywione  składnik  przyrody – powietrze. Młodzi naukowy badali skład i właściwości powietrza. Uczestnicy przeprowadzali doświadczenia i eksperymenty, stawiali hipotez, udowadniali je i wyciągali wnioski. A oto niektóre z nich: Czy strzykawka jest pusta?, Dlaczego chleb rośnie na drożdżach?,  Jak zachowuje się powietrze ciepłe, a jak zimne? Dlaczego samolot unosi się do góry? Jak stworzyć gaśnicę śniegową? Dlaczego ciało wyrzucone w powietrze spada z powrotem na ziemię? Dlaczego ciało zmienia prędkość i kierunek ruchu? Co to jest masa, a co to jest ciężar? Dlaczego jabłko zanurzone w wodzie ma mniejszy ciężar niż jabłko w powietrzu?, Jak powstaje bryza?  i wiele innych. Badacze określaliśmy także stopień zanieczyszczenia powietrza za pomocą tzw. skali porostowej. Na podstawie skali porostowej zidentyfikowali występujące typy morfologiczne plech porostów. Na podstawie badań okazało się, że powietrze w Kietrzu jest mocno zanieczyszczone. Te warsztaty z pewnością wpłynęły na świadomość uczniów i zmusiły do refleksji odnośnie negatywnego zachowania ludzi i wpłyną na wzrost poczucia odpowiedzialności za stan naszej planety.

• Badacze zajęli się wodą, jej budową i właściwościami. Były liczne doświadczenia: Dlaczego niektóre ciała pływają , a inne toną?, Dlaczego strumień wody wypływający z dolnej dziurki w butelce jest większy?, Czy ciśnienie w wodzie zależy od kształtu naczynia?....

• Odbyło się wiele wycieczek.: do Kombinatu Rolnego( uczniowie poznawali produkcję zwierzęcą, roślinną, ze szczególnym uwzględnieniem  mechanizacji i wykorzystania nowoczesnych metod ( komputeryzacji).

• Zapoznali się z technologią i innymi tajnikami oczyszczania ścieków, urządzeniami wykorzystywanymi do uzdatniania i dostarczania wody do naszych mieszkań.

• Zajmowali się problemem ochrony środowiska, znaczenia bioróżnorodności.

• Odbyła się wycieczkę do rezerwatu przyrody.  Podczas wycieczki na „Górę  Gipsową” rozpoznawali rośliny chronione, analizowali warunki niezbędne do życia roślinom kserotermicznym ( glebę, skały, warunki klimatyczne). Badali, obserwowali,  analizowali wpływ działalności człowieka  na roślinność w rezerwacie, a także wykonywali zadania matematyczne dotyczące wydobycia gipsu w byłej  kopalni przylegającej do rezerwatu).

• Prowadzili badania dotyczące stopnia zanieczyszczenia najbliższego środowiska.

• Przeprowadzali doświadczenia wykrywające składniki pokarmowe w artykułach spożywczych.

• Wyznaczali masę, objętość i gęstość różnych substancji.

• Wykonywali doświadczenia związane ze światłem ( rozszczepienie światła, tworzenie obrazów za pomocą kamery Obscura i omawialiśmy zasadę jej działania.

• Sprawdzali, jak działa ludzkie oko?

• Doświadczali rozróżniania różnych dźwięków i przyczyn ich powstawania i etapów  słyszenia.

• Określali ciężar substancji w różnych ośrodkach (powietrzu, w wodzie),  poznali prawa Archimedesa.

• Wykonywali doświadczenia tłumaczące pływanie i tonięcie ciał.

• Wykonywali doświadczenia i eksperymenty potwierdzające cząsteczkową budowę materii.

• Doświadczając poznawali tajniki tarcia i jego znaczenie.

• Rozwijali zdolności informatyczne wykonując prezentację nt. stan naszego środowiska.

• Bawiąc się poznawali tajemnicę powstawania baniek mydlanych.

• Poznali najbliższe środowisko    i jego specyfikę przyrodniczą oraz współczesne zagrożenia przyrody w wyniku działalności człowieka.

Realizacja programu uwzględniła zainteresowania i zdolności uczniów, ich potrzeby i aspiracje. Ponadto stymulowała rozwój emocjonalny , umiejętność pracy w grupie, odpowiedzialność za działania własne i zespołu.

Zaproponowane uczniom eksperymenty pobudziły zaciekawienie  najbliższym otoczeniem, różnorodnością, bogactwem i jego pięknem oraz wzbudziły zainteresowanie naukami przyrodniczym ponadto wyzwalały pozytywne emocje.

Ważne miejsce zajęły wycieczki i zajęcia w terenie. Zorganizowane wycieczki oprócz wartości poznawczych i kształcących miały ogromne znaczenie wychowawcze. Budziły zainteresowanie, rozwijały spostrzegawczość, kształciły uwagę i postawę badawczą. Podczas wycieczek, zajęć terenowych występowało wzajemne przenikanie się elementów poznania i myślenia, społecznego działania i doznań emocjonalno- estetycznych, potrzeby ruchu i uczyły dyscypliny. Wzbudziły przywiązanie do najbliższej okolicy uczyły szacunku do przyrody, ludzi i ich wytworów. W ten sposób kształtowały postawę patriotyzmu.

Zajęcia pozwoliły poznać prawa i współzależności pomiędzy przyrodą a człowiekiem. Uwrażliwiły na problemy pojawiające się w relacjach między człowiekiem i środowiskiem oraz wyposażyły uczniów w umiejętności ich rozwiązywania zgodnie z przyswojoną wiedzą i systemem wartości. Dokonywane odkrycia z pewnością pozwolą uczniom inaczej patrzeć na świat, prawidłowo rozumieć, a przede wszystkim sprawią, że w kolejnych latach nauki zaczną z przyjemnością się uczyć przedmiotów ścisłych.

Uczyły zintegrowania wiedzy, wykorzystania umiejętności z różnych obszarów oraz przygotowały do funkcjonowania w warunkach zmienności. Była to okazja do rozwijania pomysłowości, zdolności i twórczego myślenia. Pobudziły motywację do uczenia się.

Dzięki zajęciom wyzwoliła się inicjatywa i samodzielność do pokonywania różnych wyzwań i trudności. Pobudziła się  aktywność poznawcza i rozwinęło się zainteresowanie otaczającą rzeczywistością. Zajęcia doskonale kształtowały umiejętności i postawy uczniów  niezbędne w życiu społecznym.

Poznanie problemów swojego regionu powinno zainspirować uczniów do podejmowania w przyszłości konkretnych działań  rzecz rozwoju naszego miasta i ochrony przyrody.

Ewaluacja pokazała, że tematyka uwzględniona w programie była bardzo interesująca.  Uczniowie  chętnie uczestniczyli w zajęciach. Zajęcia przyniosły im wiele satysfakcji, radości i możliwości wykazania się co przyczyniło się do wzmocnienia poczucia własnej wartości. Stosowane metody i narzędzia pomogły zrozumieć  omawiane treści. Ponadto uczniowie uznali, że nastąpił wzrost wiedzy i umiejętności oraz zainteresowania eksperymentami i doświadczeniami. Wyrażali opinie: bardzo ciekawe, przydatne, poszerzały i utrwalały wiedzę.

Genowefa Górecka